بررسی رابطه بین کارآفرینی سازمانی و رویکرد اقتصاد مقاومتی ( مطالعه موردی: شرکتهای تولیدی شهرستان گناباد)

چکیده:

پژوهش حاضر با هدف بررسی رابطه بین کارآفرینی سازمانی و اقتصاد مقاومتی در شرکتهای تولیدی مواد غذایی شهرستان گناباد انجام شد. روش تحقیق، توصیفی و از نوع کاربردی می باشد. جامعه آماری این پژوهش شامل کلیه کارکنان این شرکتها به تعداد ۴۹۳  نفر و با استفاده از  فرمول کوکران، تعداد نمونه ۲۱۶ نفر مشخص شد. گردآوری داده ها با  پرسشنامه و تحلیل داده ها با آزمون همبستگی پیرسون انجام شد. ﻧﺘﺎﯾﺞ ﺣﺎﺻﻞ از اﯾﻦ ﺗﺤﻘﯿﻖ ﻧﺸﺎن داد ﮐﻪ ﺑﯿﻦ ﮐﺎرآﻓﺮﯾﻨﯽ ﺳﺎزﻣﺎﻧﯽ، افعال سازمانی، انعطاف پذیری، رهبری کارآفرین، فرهنگ کارآفرین و اقتصاد مقاومتی در این شرکتها رابطه معنی دار وجود دارد.

کلمات کلیدی: کارآفرینی سازمانی، اقتصاد مقاومتی، شرکتهای تولیدی، رهبری کارآفرین، فرهنگ کارآفرین

 ۱.مقدمه:

یکی از بهترین راههای موجود در جهت برطرف ساختن کاهش وابستگی جوامع اسلامی به غرب و حفظ استقلال و پافشاری بر ارزشهای حاکم خود در اقتصاد مقاومتی است.اقتصاد مقاومتی مفهومی جدید در ادبیات اقتصادی جهان است که از سوی رهبر معظم انقلاب طرح گردید. موضوع اقتصاد مقاومتی توسط مقام معظم رهبری در سال ۱۳۸۹ مطرح شد که بر اساس آن اقتصاد مقاومتی کاهش وابستگی ها و تاکید روی مزیت های تولید و تلاش برای خود اتکایی است. هدف اقتصاد مقاومتی بازسازی و احیای اقتصاد ملی است.( سالاری, محمدجعفر، ۱۳۹۵)

ایده اقتصاد مقاومتی برای عبور از شرایط تحریم و مقاوم کردن اقتصاد جمهوری اسلامی ایران مطرح گردید که با توسعه تحریم اقتصادی علیه ایران، یک ضرورت بیش از پیش نمایان شده و آن دستیابی به یک الگوی مقاومتی از اقتصاد است، الگویی که دربرابربحران های اقتصادی رویکردی فعالانه دارد و می تواند در شرایط بحرانی موانع را برطرف کند . سیاست های کلی اقتصاد مقاومتی که از سوی رهبر معظم انقلاب اسلامی ابلاغ شد در حقیقت یک دکترین اقتصاد سیاسی و یک گفتمان است که می توان تمامی نشانه ها و اجزای یک گفتمان جامع را درآن مشاهده کرد. گفتمانی که مقاومت در برابر تهاجم اقتصادی است، مقاومت در برابر ساختار غلط ، بوروکراسی نابود کننده استعدادها از ظرفیت ها ، رانت خواری ، و به طور خلاصه ، مقاومت در برابر هر عاملی است که مانع ایجاد اقتصادی پویا و سالم متناسب با مبانی و ظرفیت های انقلاب و جمهوری اسلامی است.( مهربد, شیرین، ۱۳۹۴). شرایط اقتصادی، صنعتی، اجتماعی و فرهنگی امروز کشور به گونه ای است که حل مشکلات و تنگناها، الگوها و راه حل های جدید و متفاوتی را طلب میکند،مسائل امروز سازمانها با راه حل های دیروز حل شدنی نیست و پیش بینی آینده، مشکلات آتی را حل نمی کند، بلکه باید برای پیش سازی آینده اقدام کرد. با تحولات سریع اقتصادهای ملی و تعامل با اقتصاد جهانی و مطرح شدن پدیده هایی همانند جهانی شدن اقتصاد و فن آوری اطلاعات مباحث اساسی در خصوص راهکارهای مختلف برای تسریع فرآیند رشد و توسعه و دستیابی به اقتصاد مقاومتی مطرح می گردد. یکی از این مباحث، نقش کارآفرینی دراین فرآیند می باشد. به طورکلی کارآفرینی از ابتدای خلقت بشر و همواره با اودرتمام زندگی حضور داشته و مبنای تحولات و پیشرفتهای بشری بوده است.( خنیفر، حسین و وکیلی، فردین، ۱۳۸۷)  بیش از یک دهه از توجه سند چشم انداز توسعه اقتصادی- اجتماعی کشور، به مقوله کارآفرینی میگذرد.(حیدری نژاد و همکاران، ۱۳۹۱) با گذشت چندی از طرح موضوع و گذران جلسات، همایشها و سخنرانیهای فراوانی در این حیطه هنوز برخی ها نمی توانند آن را تعریف کرده و به اهمیت آن در بخشهای مختلف سازمانی پی ببرند. تعاریف متعددی از کارآفرینی بیان شده است که از آن جمله میتوان آن را فرآیندی دانست که به کمک آن فرصتها برای خلق محصولات و خدمات آتی کشف، ارزیابی و بهره برداری میشوند.(مقیمی،۱۳۸۴) همچنین ابزاری است که کارایی اقتصادی را افزایش می دهد.(پنگ ، ۲۰۰۱) این واژه پرکاربرد را برای رشد و ترقی خود با عنوان کارآفرینی سازمانی می شناسند. کارآفرینی سازمانی یعنی نوع و شیوه ای از فعالیت کارکنان سازمان که به نوآوری در محصول و خدمات منجر میشود یا شیوه ای که افراد فکر می کنند قادرند کارها را به طریقی متفاوت و بهتر انجام دهند.(فروغی و همکاران، ۱۳۸۶) کارآفرینی را میتوان فعالیتی به شمار آورد که به آفرینش کار و ایجاد ارزش افزوده در سرمایه یا تولید و عرضه هرگونه کالا یا خدمت جدید منتج میشود و از آنجایی که نوآوری بدون خلاقیت، ایده یابی و پژوهش هدفمند معنا پیدا نمی کند، لذا جستجوی راهکارهای موثر برای پرورش خلاقیت، گردآوری و هدایت ایده ها در دستور کار تمام سازمانهای پیشرو قرار گرفته است. از آنجایی که کارآفرینی، موجبات خودباوری و اعتماد افراد را فراهم و یا تقویت میکند همین امر موجب میشود تا جامعه انسانی به رشد و شکوفایی در همه زمینه ها از جمله حوزه اقتصادی دست یابد بنابراین هرگونه فشار درونی و بیرونی را تحمل کرده و با صبر و شکیبایی و نیز سعی و کار و تلاش، مشکلات را از سر راه برمیدارد. اهمیت و جایگاه کارآفرینی سازمانی از این جهت کاملاً محسوس شده که در آن کارکنان به خدمات و محصولات ارائه شده توسط سازمان ارزش نوینی می بخشند.(کلادین و همکاران ، ۲۰۰۸ ) دیدگاه موجود در این واژه و ضرورت بکارگیری آن بخصوص در جوامع اسلامی تحت فشار و تحریم غرب انکارناپذیر است.برای کارآفرینی مزایای بالقوه بســیاری از جمله خلق ارزش، مزیت رقابتی، رهبری محصول و همچنین دستیابی به مزایای اقتصادی و مالی ذکر شـده اسـت .براین اسـاس هر چقدر یک سازمان، کارآفرینی بیشتری داشته با شد، عملکرد بهتری خواهد داشت. سازمانهایی که در آنها کارآفرینی ســازمانی نهادینه شــده اســت از طریق انجام فعالیتهای نوآورانه، ریسک پذیری و خلق کسب و کارهای جدید میتوانند مزایای مالی قابل توجهی را بدست آورند. بدین ترتیب، کارآفرینی ســـازمانی یکی از مزیتهای رقابتی در کســب و کارها به شمار میرود.حال نکته ای که در این پژوهش  حائز اهمیت است، این است که آیا بین کارآفرینی سازمانی و رویکرد اقتصاد مقاومتی در شرکتهای تولیدی مواد غذایی شهرستان گناباد رابطه ای وجود دارد؟

۲.ادبیات تحقیق :

۱-۲- کارآفرینی:

کارآفرینی بعنوان یکی از اصلی ترین و مهمترین موضوعات دنیای امروز و محرکه اصلی توسعه ی اقتصادی محسوب شده و نقش آن در نوآوری یا ایجاد فضاهای جدید کسب و کار بر همگان واضح و روشن است .(سیدنقوی و عبداله پور،۱۳۸۹،۱۰۴( این مفهوم از مشخصه های یک اقتصاد سالم محسوب می شود که در دنیای پرتلاطم امروزه، اثرگذارترین روش برقراری ارتباط بین علم و بازار است.کارآفرینی به عنوان پدیده ای نوین در جهان، نقش موثری را در توسعه و پیشرفت اقتصادی کشورها ایفا می کند. این مقوله در اقتصاد رقابتی و مبتنی بر بازار، دارای نقش کلیدی است. کار آفرینی عبارتست از فرایند ایجاد ارزش از راه تشکیل مجموعه منحصر فردی از منابع به منظور بهره گیری از فرصتها فرایندی است که منجر به ایجاد رضایتمندی و یا تقاضای جدید می گردد.( حمیدپور، محمد،۱۳۹۱) توجه به این مهم که کارآفرین و کارآفرینی از عنصرهای بالقوه ی توسعه و حرکت بسوی پیشرفت و ترقی است می تواند بسیار بحث انگیز و مورد تحلیل باشد. تمامی تحولات و دگرگونی های مطرح شده در این حوزه کل جهان، علل الخصوص کشورهای جهان سوم را متاثر از خود کرده است. از جمله ویژگیهای سازمانهای کارآفرین میتوان به ساختار، متمرکز بودن، غیررسمی بودن، عمودی و افقی بودن ارتباطات، در انحصار نبودن اطلاعات، گروهی بودن کارها، کنترل آسان و غیررسمی بودن، داشتن کارکنان توانمند، حمایت مدیریت، قدردانی مدیریت از افراد ریسک پذیر، تحمل کردن انحراف از قواعد کارکنان، متولی شدن طرحهای کارآفرینانه، داشتن تنوع در حمایتهای مالی مدیریت، حمایت مدیریت از طرحهای کوچک آزمایشی، به کارگیری ایده های جدید کارکنان، تغذیه مالی برای شروع و حرکت طرحهای نو و قدرت تصمیم گیری مدیریت اشاره کرد.(عبدالملکی و همکاران، ۱۳۸۷ )

بطور کلی ادبیات کارآفرینی نشان می دهد که کارآفرینی در سه زمینه یا قالب ذیل شکل می گیرد:

الف –کارآفرینی فردی: کارآفرینی فردی فرایندی است که در آن فردی با اتکا به منابع مالی غالبا شخصی و متکی بر ویژگی های شخصیتی نظیر فعالیت ، ریسک پذیری و اهل عمل بودن اقدام به تاسیس یک کسب و کار جدید می نماید و آنرا تا رسیدن به موفقیت هدایت می کند. کار آفرین فردی نیز شخصی است که در مرکز فرایند کار آفرینی قرار دارد و مدیری است که فرایند را به جلو هدایت می کند. کار آفرینی فردی را کارآفرینی در قالب افراد ، کار آفرینی آزاد ، کار آفرینی شخصی ویا کار آفرینی مستقل نیز می گویند.

ب – کارآفرینی درون سازمانی: کار آفرینی درون سازمانی ،مسئولیت به ثمر رساندن یک خلق نوآورانه در درون سازمان است. به عبارت دیگر، کارآفرینی درون سازمانی فرآیندی است که در آن محصولات یا فرآیندهای نو آوری شده از طریق ابقا و ایجاد فرهنگ کار آفرینانه در یک سازمان از قبل تأسیس شده به ظهور میرسند.

ج-کارآفرینی سازمانی: کارآفرینی سازمانی به معنای اجرای فرایند کارآفرینی در داخل سازمان و با استفاده از خصوصیاتی همچون روحیه پشتکار، ریسک پذیری، خلاقیت و نوآوری میباشد که طی آن گروهی از افراد درون سازمان تبدیل به موتور توسعه آن میگردند. به عبارت دیگر، کارآفرینی شرکتی به مفهوم تعهد یک سازمان به ایجاد و مصرف محصولات جدید ، فرآیندهای تازه و نظام سازمانی نوین است.( تاج الدین، مهدی، ۱۳۸۴)

۲-۲- کارآفرینی سازمانی:

کارآفرینی سازمانی، یعنی کارآفرینی بدون رها کردن سازمان؛ کارآفرینان سازمانی در مرزهای موجود یک سازمان معین فعالیت می کنند. پینکات(۱۹۸۵) معتقد است که واژه کارآفرینی سازمانی ابداع شده تا فعالیتهای نوآورانه را در یک بافت سازمانی توصیف کند ؛ بنابراین این واژه کوشش هایی را منعکس می کند که توسط افراد سازمان انجام میشود تا کسب و کار موجود را بهبود بخشند.در تعریفی دیگر کارآفرینی سازمانی به عنوان گرایشی تعریف شده که سازمان را درگیر فعالیت هایی میکند تا بتواند به طور موفقیت آمیز ، فرصتها را شناسایی و بر روی آنها سرمایه گذاری کند. کارآفرین سازمانی فردی است که هنگام کار در یک سازمان، از مهارتهای کارآفرینانه خود استفاده کرده و منابع را سازماندهی میکند تا فعالیت جدیدی را ایجاد و مدیریت کند؛ کارآفرینان سازمانی تولیدات ، خدمات و فرآیندهای جدیدی را معرفی میکنند تا شرکت را قادر سازند به رشد و سود بالایی دست یابد، کارآفرینی سازمانی همچنین می تواند بهبود یک فرآیند را در درون شرکت در برگیرد.) پورعیسی, حمید، ۱۳۹۱(شومپیتر بر این باور است که کارآفرینی سازمانی واژه ای است که از درون دنیای کسب و کار برخاسته و توانایی استفاده از منایع با روشهای جدید است که منجر به خلق محصولات و خدمات جدید در محیط سازمانی میشود. کارآفرینی نقش مهمی را در بهبود بهره وری و تقویت رشد اقتصادی ایفا میکند. کارآفرینی ســـازمانی به عنوان خلق و توســـعه فرهنگ کارآفرینانه درون یک کسب وکار جهت افزایش ظرفیت نوآوری در آنها تقویت می شود. لازم به یادآوری است که کارآفرینی سازمانی را میتوان با کارآفرینی درونی(کارآفرینی درون سازمانی) به جای یکدیگر به کار برد.(مک فازن و همکاران، ۲۰۰۵ ،۳۵۲ ) کارآفرینی سازمانی شامل دو قسمت آرایش کارآفرینی و مدیریت کارآفرینی است. عبارت آرایش کارآفرینی به عنوان الگویی از رفتار سازمانی که منعکس کننده تعهد سازمان در افزایش کارآفرینی است، تعریف میشود که ترکیبی است از تناوب کارآفرینی و میزان کارآفرینی. تناوب کارآفرینی، تعداد رویدادهای کارآفرینی که سازمان درآن درگیراست را نشان میدهد که با محصولات جدید، خدمات جدید و فرآیندهای جدید مشخص میشود و میزان کارآفرینی عبارت است از میزان وارد شدن به رویدادهای نوآورانه، ریسکپذیر و فعالانه. مایر(۲۰۰۵) به صورت تجربی نشان داده است که توانایی یک مدیر برای بازنگری حساسات و اندیشه های خود، دارای یک تأثیر مثبت بر روی رفتار کارآفرینانه است که درون یک بافت سازمانی نمایش داده میشود(زامپاتیکس و همکاران صاحبنظران، ۲۰۰۹، ۱۶۸)

افعال سازمانی:

برای آنکه کارآفرینی سازمانی ممکن شود،سازمان بایدبستری را برای کارآفرینی در سازمان ایجاد کند. افعال سازمانی، به مجموعه اقداماتی که سازمان در جهت دستیابی و ایجاد کارآفرینی در سازمان انجام می دهند، گویند.

نگرش فردی:

به مجموعه اقداماتی که افرادسازمان در جهت بهبود عملکرد و خلاقیت ونوآوری در امور خود جهت دستیابی و ایجاد کارآفرینی در سازمان انجام می دهند، گویند.

انعطاف پذیری:

علاوه بر ویژگیهای پیش گفته، کارآفرینی سازمانی ، نیازمند نوعی انعطاف پذیری است .انعطاف پذیری در کارآفرینی در دید اندیشمندان بیشتر در بعد تطبیق ایده

با شرایط متحول محیطی مطرح است . چرا که کارآفرین بیشتر باایده ، طراحی و توسعه آن سروکار دارد. در این رابطه آرتور لیپر معتقد است باتوجه به تحولات و تغییرات عمیق محیطی حاکم بر عملکرد کارآفرین، اهداف و استراتژی های فردی وی برای دستیابی به ایده موردنظر باید متناسب با محیط حاکم ، انعطاف لازم را داشته باشد.

رهبری کارآفرین:

رهبری کارآفرینانه فرایند ایجاد چشم انداز کارآفرینانه و الهام بخشیدن به تیم برای عملیاتی کردن چشم انداز در محیط های نامطمئن و با سرعت زیاد است.

فرهنگ کارآفرین:

فرهنگ کارآفرین سازمانی،نظامی مشترک از باورها ،ارزش ها هنجارهای اعضای یک سازمان است که شامل ارزش نهادن به خلاقیت و نوآوری وتحمل افراد خلاق و کارآفرین در سازمان است.

۳-۲- اقتصاد مقاومتی:

ﻫﺮ ﮐﺸﻮری ﮐﻪ ﻋلم اﺳﺘﮑﺒﺎرﺳﺘﯿﺰی را ﺑﺮﭘﺎ ﮐﻨﺪ ﻧﯿﺎزﻣﻨﺪ اﻟﮕﻮﻫﺎﯾﯽ ﺟﺎﻣﻊ ﺑﺮای ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺑﺎ اﺳﺘﻌﻤﺎر و ﻇﻠﻢ اﺳﺖ. ﯾﮑﯽ از اﯾﻦ ﻣﻔﺎﻫﯿﻢ ﻧﺎب، “اﻗﺘﺼﺎد ﻣﻘﺎوﻣﺘﯽ”اﺳﺖ. اقتصاد مقاومتی یکی از بهترین راه های موجود در جهت برطرف ساختن کاهش وابستگی جوامع اسلامی به غرب و حفظ استقلال و پافشاری بر ارزش های حاکم بر خود است. اقتصاد مقاومتی یک الگوی علمی متناسب با نیازهای کشور، یک اقتصاد درون زا متناسب با ظرفیت ها و امکانات کشور و مردم بنیاد و دانش بنیان می باشد. به عبارت دیگر این اقتصاد مردمی است و دولت مسئولیت برنامه ریزی، هدایت و نظارت را برعهده دارد. و از طرف دیگر از پیشرفت های علمی بهره می گیرد. در این اقتصاد عدالت محور قرار می گیرد و توجه به این نوع اقتصاد بهترین راه حل مشکلات اقتصادی می باشد. اقتصاد مقاومتی یعنی تشخیص حوزه های فشار یا درشرایط کنونی تحریم و متعاقبا تلاش برای کنترل و بی اثر کردن و در شرایط آرمانی تبدیل چنین فشارهایی به فرصت ، که قطعا باور و مشارکت همگانی و اعمالمدیریت های عقلایی و مدبرانه پیش شرط و الزام چنین موضوعی است. اقتصاد مقاومتی کاهش وابستگی ها و تاکید روی مزیت های تولید داخل و تلاش برای خوداتکایی است.( جعفرزادگان, امیر و احسان اله حبیبی،۱۳۹۱)اقتصاد مقاومتی را میتوان چهارگونه تعریف نمود و چهار الگو از آن یا ترکیبی از همه ی آنها را در کشور به عنوان پروژه هایی ملی پیگیری  کرد. در تعریف این نوع جدید از اقتصاد صحبت از چهار نوع اقتصاد مطرح می شود:

الف) اقتصاد موازی؛ یعنی همانطور که هر انقلابی برای رسیدن به اهداف خود نیازمند نهادهایی برای تامین اقداماتش و حفظ کیان خود است، انقلاب اسلامی و کشور ایران نیز به نهادسازی های مقاومتی در اقتصادش نیاز دارد، بگونه ای که شاید ماهیتا از عهده نهادهای رسمی اقتصادی بر نیاید. استفاده از سازمانهای مردم نهاد، سازمان های دانش بنیان، مراکز تحقیقاتی و… نمونه هایی از نوع اند.
ب) اقتصاد ترمیمی؛ عبارت از اقتصادی است که در پی “مقاوم سازی”، “آسیب زدایی”، “خلل گیری” و “ترمیم” ساختارها و نهادهای فرسوده و ناکارآمد موجود اقتصادی است. یعنی اگر در رویکرد قبلی می گفتیم که فلان نهاد نمیتواند انتظارات ما را برآورده کند، در رویکرد جدید به دنبال آن هستیم که با تعریف سیاست های نهادهای موجود، کاری کنیم که انتظارات ما را برآورند . یعنی باید ترکهای ساختاری دیوار نهادهای اقتصادی را ترمیم کنیم. این مسأله یعنی ترمیم و مقاومسازی ساختارهای اجرایی و اداری کشور حسب نیازهای مختلف و مقتضیات زمان و مکان هم امری دور از ذهن نیست. کشورهای توسعه یافته نیز در برهه هایی از تاریخ اقتصادی خود، مجبور به مقاومسازی ساختارهای اقتصادی شدند. مثالً غرب پس از دو شوک نفتی ۱۹۷۹ و ۱۹۸۳ میلادی، اقدام به جایگزینی سوختهای فسیلی با سایر سوختهای نوین کرد؛ به طوری که امروزه با قیمتهای بالای یکصد دلار نیز دچار شوک نفتی نمیشود.
ج) اقتصاد دفاعی: تعریف سوم از اقتصاد مقاومتی، متوجه ” هجمه شناسی”، ” آفند شناسی” و ” پدافند شناسی” ما در برابر آن هجمه است. یعنی ما باید ابتدا بررسی کنیم که مخالفان ما حمله به اقتصادمان و اخلال در آن را چگونه و با چه ابزارهایی صورت می دهند. بنابراین وقتی به اقتصاد مقاومتی دست یافته ایم که ابزارها و شیوه های هجمه ی دشمن را پیشاپیش شناخته باشیم و براساس آنها استراتژی مقاومت خود را علیه آنان تدوین و اجرا کینم. بدیهی است تا آفند دشمن شناخته نشود، مقاومت متناسب با آن نیز طراحی و اجرا نخواهد شد.
د)اقتصاد الگو: چهارمین تعریف نیز این است که اساسا اقتصاد مقاومتی یک رویکرد کوتاه مدت سلبی و اقدامی صرفا پدافندی نیست، بلکه الگویی کاملا ” بلند مدت است که در تمام افکار و حرکات مسئولانش نمود واقعی و عینی دارد. در این رویکرد، ما در پی ” اقتصاد ایده آلی” هستیم که هم اسلامی باشد و هم ما را به جایگاه اقتصاد اول منطقه برساند، اقتصادی که برای جهان اسلام الهام بخش و کارآمد بوده و زمینه ساز تشکیل ” تمدن بزرگ اسلامی” باشد. بدین معنا اساسا در الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت، یکی از مولفه های مهم الگو می باید متضمن مقاومت و تحقق آن باشد.( عربیون. ابوالقاسم، یوسفی. سمیه، شایع ثانی. محمد مهدی،۱۳۹۵)
می توان اقتصاد مقاومتی را به صورت راهبردی تعریف نمود که به دنبال کاهش آسیب پذیری و افزایش تاب آوری است. به عبارت دیگر، نتیجه اقتصاد مقاومتی یک نظام اقتصادی است که علاوه بر آسیب پذیری پایین ـ به ویژه آسیب پذیری ناشی از سیاست گذاری ـ قابلیت جذب، مدیریت و بهره برداری از شوک های مثبت و منفی ایجاد شده بر اثر تحولات را دارد. روشن است که با این تعبیر مفهوم، کلام مقام معظم رهبری، که می فرماید ما امروز در شرایط شعب ابى طالب نیستیم، ما در شرایط بدر و خیبریم واضح تر می شود. این کلام به این معناست که اقتصاد باید شرایط ایجاد شده و به طور کلی، تغییر در هر جهت، اعم از مثبت و منفی را به صورت یک فرصت برای خلق و ایجاد کارکرد مفید و مؤثر جدید در نظر گیرد.( آتشبار, سعید و سیدیوسف اکبری نسب، ۱۳۹۵) مطمئناً اقتصاد مقاومتی در مقابل اقتصاد سرمایه داری و مبتنی بر اقتصاد اسلامی است. خاستگاه اقتصاد اسلامی نیز قلب انسانهاست و زمانی اقتصاد اسلامی در جامعه جاری میشود که ابتدا مسئولین و مدیران ارشد در باطن خویش اقتصاد اسلامی را بپذیرند و این تفکر را در عمل به بخشهای مختلف جامعه القا کنند. اقتصاد مقاومتی که اقتصادی همگانی، دائمی و مقدس است و برگرفته از آموزه های ناب اسلام و قرآن و نیز بیانات رهبری است تلاش برای بی اثر کردن هرگونه ضربه مهلک به ساختارهای اقتصادی کشور را دارد و در این مسیر از تکنیک اصلاح رو ساخت ها و روبناها (Superstructures )برای حفظ زیر ساخت ها(Infrastructures) استفاده می کند. به این معنی که جامعه اسلامی باید در مورد برخی روساخت ها مانند کاهش عرضه یک محصول و افزایش تولید و عرضه محصول یا خدمت دیگر تجدید نظر کند یا راهکار دیگری به کار ببندد تا جریان کلان اقتصادی به سوی توسعه هموار شود.( حافظ نیا ،محمدرضا ،۱۳۷۷)

۳.فرضیات :

فرضیه اصلی:

بین کارآفرینی سازمانی واقتصاد مقاومتی در شرکتهای تولیدی مواد غذایی شهرستان گناباد رابطه معنی دار و مستقیم وجود دارد.

فرضیه های فرعی:

۱.بین افعال سازمانی و اقتصاد مقاومتی در شرکتهای تولیدی مواد غذایی شهرستان گناباد رابطه معنی دار و مستقیم وجود دارد.

۲.بین نگرش فردی و اقتصاد مقاومتی در شرکتهای تولیدی مواد غذایی شهرستان گناباد رابطه معنی دار و مستقیم وجود دارد.

۳.بین انعطاف پذیری و اقتصاد مقاومتی در شرکتهای تولیدی مواد غذایی شهرستان گناباد رابطه معنی دار و مستقیم وجود دارد.

۴.بین رهبری کارآفرین واقتصاد مقاومتی در شرکتهای تولیدی مواد غذایی شهرستان گناباد رابطه معنی دار و مستقیم وجود دارد.

۵.بین فرهنگ کارآفرین واقتصاد مقاومتی در شرکتهای تولیدی مواد غذایی شهرستان گناباد رابطه معنی دار و مستقیم وجود دارد.

۴.روش شناسی :

۱-۴-  روش تحقیق:

هدف تحقیق حاضربررسی رابطه بین کارآفرینی سازمانی و اقتصاد مقاومتی در شرکتهای تولیدی مواد غذایی شهرستان گناباد است، بنابراین از لحاظ وسعت کاربرد این تحقیق در سطح تحقیقات کاربردی قرار دارد. از ﻧﻈﺮ طبقهﺑﻨﺪی ﺗﺤﻘﻴﻘﺎت ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﻫﺪاف آﻧﻬﺎ، نیز این تحقیق در زﻣﺮه تحقیقات با ماهیت  توصیفی قرار دارد.هدف هر مطالعه توصیفی عبارت است از تشریح جنبه هایی از پدیده موردنظر پژوهشگر و با دیدگاهی فردی، سازمانی، صنعتی و نظایر آن. از طرفی چون ارتباط  بین متغیرها مورد مطالعه قرار می گیرد بنابراین روش پژوهش از نوع همبستگی است.

۲-۴- جامعه و نمونه آماری :

درپژوهش حاضر جامعه آماری را کلیه کارکنان شرکتهای تولیدی مواد غذایی شهرستان گناباد از دی ماه ۱۳۹۶ تا شهریور ماه ۱۳۹۷ شامل ۴۹۳ نفر(زن و مرد) تشکیل می دهند، که از بین آنان با استفاده از فرمول کوکران تعداد ۲۱۶ نفر(زن و مرد)، به عنوان نمونه انتخاب شدند.حجم نمونه ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از روش طبقه ای تصادفی با تخصیص متناسب برای کارکنان شرکتهای تولیدی شهرستان گناباد ﺗﻌﻴﻴﻦ ﮔﺮدﻳﺪه اﺳﺖ.

۳-۴- روش و ابزار گردآوری داده ها :

در این پژوهش گردآوری اطلاعات درباره مبانی تئوریک و پیشینه تحقیق از طریق بررسی و مطالعه کتابهایی که پیرامون کارآفرینی سازمانی، اقتصادمقاومتی و سایر عوامل تحقیق نگاشته شده است و همچنین با استفاده از مقالات داخلی و خارجی و پایان نامه هایی که مرتبط با موضوع تحقیق نگاشته شده است، صورت گرفته و از پرسشنامه به عنوان مهمترین ابزار جمع آوری داده ها استفاده شده است. به طور کلی در این پژوهش روش جمع آوری اطلاعات، میدانی(پرسشنامه ای) می باشد. برای اقتصاد مقاومتی از پرسشنامه محقق ساخته که توسط اساتید دانشگاهی تغییرات لازم انجام شده و روایی آن مورد تأیید قرارگرفته است استفاده گردید که شامل ۱۹ سؤال یا گویه است که بر پایه مقیاس ۵ درجه ای طیف لیکرت تنظیم شده است. پرسشنامه کارآفرینی سازمانی پرسشنامه استاندارد و معتبر جهانی می باشد که توسط مارگریت هیل (۲۰۰۳ (استفاده شده است و بر پایه مقیاس ۵ درجه ای طیف لیکرت تنظیم شده است.برای محاسبه پایایی پرسشنامه ها ابتدا به تعداد۴۰ پرسشنامه در نمونه آماری برای پاسخگوئی توزیع شد و سپس مقدار آلفای کرونباخ برای هر یک از پرسشنامه های کارآفرینی سازمانی و اقتصادمقاومتی، توسط نرم افزار spss محاسبه گردید که مقدارآلفای کرونباخ به دست آمده برای کارآفرینی سازمانی۸۳۷/۰و برای اقتصادمقاومتی۹۳۷/۰می باشد که مقادیر مناسبی جهت پایایی پرسشنامه می باشد.برای سنجش روایی پرسشنامه کارآفرینی سازمانی و اقتصاد مقاومتی و تعیین میزان همخوانی سؤالات با ویژگی های مورد نظر، بر اساس تشخیص اساتید و متخصصان و صاحب نظران عمل شده است.

۴-۴- شیوه های تجزیه و تحلیل داده های آماری:

در این پژوهش برای تجزیه وتحلیل داده های جمع آوری شده، از آزمون کولموگروف- اسمیرنوف برای بررسی نرمال بودن داده ها و آزمون پیرسون برای بررسی رابطه متغیرها، با بهره گیری از نرم افزار آماریspss استفاده می شود.

۵.بررسی فرضیه ها و تحلیل داده ها :

جهت آزمون نرمال بودن داده ها از آزمون کلموگروف- اسمیرنوف استفاده شده است.

جدول ۱-  ﺑﺮرﺳﯽ ﻧﺮﻣﺎل ﺑﻮدن ﺟﺎﻣﻌﻪ ( ﮐﻠﻤﻮﮔﻮروف اﺳﻤیرنوف)

براساس مقادیر ارائه شده در جدول از آنجایی که مقادیر سطح معناداری، برای متغیرهای ارائه شده بیشتر از ۰۵/۰ است ، بنابراین توزیع نرمال در جامعه آماری وجود دارد.

در جدول زیر نیز نتیجه آزمون فرضیات با استفاده از ضریب همبستگی پیرسون آمده است :

ﺟﺪول۲- ﺑﺮرﺳﯽ ﻓﺮﺿﯿﺎت ﺑﺎ آزﻣﻮن ﺿﺮﯾﺐ ﻫﻤﺒﺴﺘﮕﯽ ﭘﯿﺮﺳﻮن

همانگونه که مشاهده میگردد، sig تمام فرضیات برابر مقدار (۰۰/۰ ) میباشد که کمتراز مقدار (۰۵/۰ ) است. لذا فرض صفر (H0 ) آماری مبنی بر عدم ارتباط  دو متغیر رد میشود. بنابراین میان دو متغیر ارتباط معنی داری وجود دارد و تمام فرضیات پژوهش پذیرفته میگردد.

۶.بحث و نتیجه گیری:

در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﺗﻌﺪاد ﮐﺸﻮرﻫﺎی ﻓﻘﯿﺮ و واﺑﺴﺘﻪ در دﻧﯿﺎ رو ﺑﻪ اﻓﺰاﯾﺶ اﺳﺖ، ﺳﻠﻄﻪ ﮔﺮی و اﺳﺘﻌﻤﺎر ﮐﺸﻮرﻫﺎی ﻗﺪرﺗﻤﻨﺪ روزﺑﺮوز اﻓﺰوﻧﺘﺮ ﻣﯽ ﺷﻮد. ﻇﻬﻮر و ﺑﺮوز ﭘﺪﯾﺪه ای ﻧﻮ و ﺟﺎﻣﻊ ﻫﻤﭽﻮن اﻗﺘﺼﺎد ﻣﻘﺎوﻣﺘﯽ ﺗﻨﻬﺎ ﻣﺒﺘﻨﯽ ﺑﺮ ﻣﺒﺎﺣﺜﺎت ﺗﺌﻮرﯾﮏ و ﻓﻘﻂ ﻣﺨﺘﺺ ﻗﺸﺮ ﺧﺎص در ﺟﺎﻣﻌﻪ ای ﺧﺎص ﻧﻤﯽ ﺷﻮد.ﺑﻠﮑﻪ ﺑﺤﺚ در ﺣﻮزه اﻗﺘﺼﺎد ﻣﻘﺎوﻣﺘﯽ ﺑﻪ ﺗﻤﺎم اﻗﺸﺎر ﯾﮏ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﺮﺑﻮط ﻣﯽ ﺷﻮد ﭼﺮا ﮐﻪ اﻗﺘﺼﺎد ﻣﻘﺎوﻣﺘﯽ ﺑﺮ ﭘﺎﯾﻪ ی ﺧﻮد ﮐﻔﺎﯾﯽ در ﺗﻤﺎم زﻣﯿﻨﻪ ﻫﺎ ﺑﻨﺎ ﻧﻬﺎده ﺷﺪه اﺳﺖ. رﺳﯿﺪن ﺑﻪ اﺳﺘﻘﻼل ﮐﺎﻣﻞ، ﺗﮑﯿﻪ ﺑﺮ ﺗﻮان ﻧﯿﺮوﻫﺎی داﺧﻠﯽ، ﺣﻔﻆ ارزش ﻫﺎ و…. ﻣﺼﺎدﯾﻘﯽ ﺑﺎرز از اﯾﻦ ﻧﻮع اﻗﺘﺼﺎدﻧﺪ. ﮐﺎرآﻓﺮﯾﻨﯽ ﺑﻌﻨﻮان ﯾﮑﯽ از ﺑﻨﯿﺎن ﻫﺎی اﯾﺠﺎد زﻣﯿﻨﻪ ی اﻗﺘﺼﺎد ﻣﻘﺎوﻣﺘﯽ ﻣﺤﺴﻮب ﺷﺪه وﮐﺎرآﻓﺮﯾﻨﯽ ﺳﺎزﻣﺎﻧﯽ از ارﮐﺎن ﮐﺎرآﻓﺮﯾﻨﯽ ﺑﻪ ﺷﻤﺎر ﻣﯽ آﯾﺪ. کار آفرینی در همه ابعاد به انجام کارهای خلاقانه ، ابداعات و ایجاد روش های نوین منجر می گردد که بدون تردید نیروی محرکه و موتور توسعه اقتصادی در همه کشورها به شمار می آید. بدون تردید نفوذ تفکر کارآفرینی و شکل گیری نهضت کارآفرینی سازمانی در سازمان های ایران اگر مهمترین عامل و زمینه ساز تحقق اقتصاد مقاومتی که زمینه ساز توسعه اقتصادی است ، محسوب نگردد ، یکی از اساسی ترین عوامل آن به شمار می آید.سیاست اقتصاد مقاومتی، به درستی به عنوان یک ضرورت، تنها راه نجات کشور در شرایط نابسامان اقتصاد امروز تشخیص داده شده است . این رویکرد ، با نگاهی جهادی ، مجدانه در پی حمایت از سرمایه سرشار انسانی و اتکا به توانمندی ها و ظرفیت های داخلی ، در بطن جامعه است .

در این پژوهش رابطه میان کارآفرینی سازمانی و اقتصادمقاومتی در شرکتهای تولیدی مواد غذایی شهرستان گناباد مورد بررسی قرار گرفت. براین اساس سعی شد تا در ابتدا عوامل کارآفرینی سازمانی شناسائی گردد. سپس رابطه میان مؤلفه های کارآفرینی سازمانی با اقتصاد مقاومتی مورد بررسی قرار گیرد. روش تحقیق، توصیفی و از نوع کاربردی می باشد. جهت جمع آوری اطلاعات از پرسشنامه ای شامل اطلاعات جمعیت شناختی، پرسشنامه استاندارد کارآفرینی سازمانی مارگریت هیل با پایایی(۸۳۷/۰ ( وپرسشنامه محقق ساخته اقتصاد مقاومتی با پایایی (۹۳۷/۰ ) استفاده شد. روایی محتوای این پرسشنامه ها با استفاده از نظرات متخصصان این رشته و نظرات اساتید محترم، تأیید شد. ﺟﻬﺖ ﺗﺤﻠﯿﻞ داده ﻫﺎ از آزمون ﻫﻤﺒﺴﺘگی ﭘﯿﺮﺳﻮن اﺳﺘﻔﺎده ﺷﺪ و تمام فرضیات پژوهش مورد آزمون و پذیرش قرار گرفتند. ﻧﺘﺎﯾﺞ ﺣﺎﺻﻞ از اﯾﻦ ﺗﺤﻘﯿﻖ ﻧﺸﺎن داد ﮐﻪ ﺑﯿﻦ ﮐﺎرآﻓﺮﯾﻨﯽ ﺳﺎزﻣﺎﻧﯽ و رویکرد اﻗﺘﺼﺎد ﻣﻘﺎوﻣﺘﯽ ﺑﺎ ﺿﺮﯾﺐ  651/0 در ﺳﻄﺢ اﻃﻤﯿﻨﺎن ۹۹% راﺑﻄﻪ ﻣﻌنی دار و ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ وﺟﻮد دارد و ﺑﯿﻦ اﻓﻌﺎل ﺳﺎزﻣﺎﻧﯽ و اﻗﺘﺼﺎد ﻣﻘﺎوﻣﺘﯽ با ضریب ۵۲۲/۰ ، ﻧﮕﺮش ﻓﺮدی و اﻗﺘﺼﺎد مقاومتی با ضریب ۵۴۲/۰ ، انعطاف پذیری و اقتصاد مقاومتی با ضریب ۶۲۵/۰ ، رهبری کارآفرین و اقتصاد مقاومتی با ضریب ۵۸۴/۰ و فرهنگ کارآفرین و اقتصاد مقاومتی با ضریب ۵۴۳/۰ در سطح اطمینان ۹۹% در شرکتهای تولیدی مواد غذایی شهرستان گناباد راﺑﻄﻪ ﻣﻌﻨﯽ داری و ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ وﺟﻮد دارد. نتایج این پژوهش با نتایج پژوهش ملا حسینی و محمود ابادی (۱۳۹۳ )، مطابقت دارد.

منابع:

۱.سالاری, محمدجعفر، ۱۳۹۵ ،نقش بهره وری در اقتصاد مقاومتی، ماهنامه علوم انسانی اسلامی.

۲.مهربد, شیرین، ۱۳۹۴ ،اقتصاد مقاومتی و دانش محوری، اولین همایش بین المللی حسابداری، حسابرسی مدیریت و اقتصاد، اصفهان.

3. ۳. خنیفر، حسین و وکیلی، فردین، ۱۳۸۷، رابطه بین نوع ساختار سازمانی و کارآفرینی سازمانی و اقتصادی در شرکت های اقتصادی کوچک و متوسط، فصلنامه توسعه کارآفرینی، سال اول، شماره دوم، صص ۵۵ -۳۵.
4. ۴. ﺣﯿﺪر ﻧﮋاد ،ﺳﻌﯿﺪ.ﻏﻔﺮاﻧﯽ، ﻣﺤﻤﺪ.ﺟﻠﯿﻠﻮﻧﺪ،ﺟﻮاد(۱۳۹۱)،راﺑﻄﻪ ﺑﯿﻦ ﺳﺎﺧﺘﺎر ﺳﺎزﻣﺎﻧﯽ و ﮐﺎرآﻓﺮﯾﻨﯽ ﺳﺎزﻣﺎﻧﯽ در اداره ﺗﺮﺑﯿﺖ ﺑﺪﻧﯽ سیستان و بلوچستان، مطالعات مدیریت ورزشی، شماره ۱۵ صص ۱۵۹-۱۷۲.
5. ۵. ﻣﻘﯿﻤﯽ،ﺳﯿﺪ ﻣﺤﻤﺪ(۱۳۸۴)، ﺳﺎزﻣﺎﻧﻬﺎی دوﻟﺘﯽ ﮐﺎرآﻓﺮﯾﻦ،ﺗﻬﺮان ،ﻧﺸﺮﻓﺮا اﻧﺪﯾﺶ.
6. ۶. ﻓﺮوغ زاده ،ﺣﺴﯿﻦ.ﻣﻈﻔﺮی، ﺳﯿﺪ اﺣﻤﺪ(۱۳۸۶)،ارزیابی و اولویت بندی مشاغل ورزشی، علوم ورزشی شماره ۱۶
7. Claudine, K. Hisrich, R. Roche, F. ( (2008. A conceptual model of public sector corporate entrepreneurship. IntEntrepManag ۴: ۳۱۳-۲۹۵
8. ۸. ﺳﯿﺪ ﻧﻘﻮی، ﻣﺤﻤﺪ ﻋﻠﯽ. ﻋﺒﺪاﷲ ﭘﻮر،ﻣﺤﻤﺪ(۱۳۸۹)، رابطه بین سرمایه اجتماعی و کارآفرینی، کارآفرینی شماره ۹، صص ۱۳۰-۱۰۳
9. ۹. حمیدپور، محمد ،۱۳۹۱، بررسی رابطه بین کیفیت زندگی کاری و کارآفرینی سازمانی کارکنان دانشگاه ارومیه، پایان نامه کارشناسی ارشد مدیریت آموزشی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه ارومیه.
10. ۱۰. ﻋﺒﺪاﻟﻤﺎﻟﮑﯽ،ﺟﻮاد.ﯾﻮﺳﻔﯽ اﻓﺮاﺷﺘﻪ،ﻣﺤﻤﺪ.ﭘﯿﺮ ﻣﺤﻤﺪی،ﻣﺤﻤﺪ(۱۳۸۷)، ﺑﺮرﺳﯽ راﺑﻄﻪ ﺑﯿﻦ ﮐﺎرآﻓﺮﯾﻨﯽ و ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻣﻬﺎرﺗﻬﺎی کارآفرینی، کارآفرینی شماره ۲صص ۱۳۰-۱۰۳
11. ۱۱. تاج الدین، مهدی،۱۳۸۴، رابطه بین کارآفرینی شرکتی , بازار گرایی , انعطاف پذیری سازمانی, رضایت شغلی، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشکده مدیریت دانشگاه تهران.
12. ۱۲. پورعیسی, حمید، ۱۳۹۱ ،چشم اندازی به مولفه های اقتصاد مقاومتی، همایش ملی بررسی و تبیین اقتصاد مقاومتی، رشت، دانشگاه گیلان.
13. Fox, Julie. M, (2005) organizational Entrepreneurship and the organizational performance linkage in university extension, Doctoral dissertation, Ohio state university p 9 & 25.
14. Zampetakis, Leonidas. A & beldekos, panagiotis & moustakis, vassilis.S.((2009 Day to day entrepreneurship within organizations: The rol of traic emotional Intelligence and perceived organizational support, Journal of European management, vol 27, p168.
15. ۱۵. جعفرزادگان, امیر و احسان اله حبیبی، ۱۳۹۱ ،اقتصاد مقاومتی: مفهوم، ضرورت، واقعیت، همایش ملی بررسی و تبیین اقتصاد مقاومتی، رشت، دانشگاه گیلان.
16. ۱۶. عربیون، ابوالقاسم، یوسفی، سمیه، شایع ثانی، محمد مهدی،۱۳۹۵،بررسی تاثیر و رابطه کارآفرینی در اقتصاد مقاومتی جمهوری اسلامی ایران،دومین کنفرانس مدیریت و علوم انسانی در ایران، مهر ۱۳۹۵، تهران،ایران.
17. ۱۷. آتشبار, سعید و سیدیوسف اکبری نسب، ۱۳۹۵ ،ملزومات و مؤلفه های تحقق اقتصاد مقاومتی درکشور، پنجمین کنفرانس بین المللی حسابداری و مدیریت و دومین کنفرانس کارآفرینی و نوآوری های باز، تهران، همایشگران مهر اشراق.
18. ۱۸. حافظ نیا ،محمدرضا ،۱۳۷۷، مقدمه ای بر روش تحقیق در علوم انسانی ، چاپ اول ، تهران انتشارات سمت ،۱۳۵-۱۲۴ .
19. ۱۹. رسولی, رضا و معصومه ولدخانی،۱۳۹۵،اقتصاد مقاومتی، سابقه تاریخی و الزامات فرهنگی و اجتماعی، دومین همایش بین المللی مدیریت، اقتصاد و توسعه، تهران، موسسه علمی کیان پژوهان.
20. ۲۰. احمد پور داریانی،محمود،۱۳۸۴، کار آفرینی،تعاریف،نظریات،الگو ها، تهران:انتشارات پردیس.
21. Antonic, B & Hisrich, R.D. (2003):Clarifying the intrapreneurship concept, Journal of Small Business and Enterprise Development, Vol.10, No. 1, pp. 7-24.